Đền Mai Bảng, Đền Yên Lương – Phường Nghi Thủy, thị xã Cửa Lò từ bao đời nay đã trở thành điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh, nơi gửi gắm niềm tin, ước muốn được thần linh che chở, bảo hộ của người dân vùng biển. Từ trong quá trình lao động sản xuất những nét văn hóa đặc sắc của ngư dân vùng biển dần được hình thành, góp phần đa dạng và phong phú hơn bản sắc văn hóa đậm đà của vùng đất Cửa Lò địa linh nhân kiệt.
Đền Mai Bảng – Phường Nghi Thủy điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh nơi gửi gắm niềm tin, ước muốn được thần linh che chở, bảo hộ của người dân vùng biển.
Hai ngôi đền linh thiêng Mai Bảng,Yên Lương được người dân quen gọi nơi đây như cái hồn của làng biển. Đền Mai Bảng thờ Chiêu Trưng Đại Vương Lê Khôi, ông là con trai của Lê Từ, cháu ruột của Lê Lợi, ông tham gia nghĩa quân Lam Sơn và lập được nhiều chiến công. Thời kỳ làm tri châu ở Nghệ An, Lê Khôi có công giúp dân khai hoang, lập nên nhiều làng mạc trù phú. Năm 1446, sau khi đánh tan quân Chiêm Thành, ông bị ốm nặng rồi mất trên đường trở về, nhân dân mai táng ông ở núi Long Ngâm (Thạch Hà – Hà Tĩnh) và lập miếu thờ phụng. Cư dân vùng Mai Bảng (có gốc làng Mai Phụ – Hà Tĩnh) sau khi di cư đến làng Mai Bảng thì lập bài vị để thờ Lê Khôi và tôn ông làm thành hoàng làng. Ngoài thờ tướng Lê Khôi, đền Mai Bảng còn thờ Chế Thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu, Thuỷ Tinh phu nhân và 6 vị khai cơ lập làng khác. Đền xây dựng từ năm 1780 với ngôi nhà nhỏ đơn sơ, đến thời Nguyễn mới được tôn tạo với bố cục kiểu chữ tam, với 3 toà chính. Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, đền còn lưu giữ ngôi trung điện nguyên bản và nhiều đồ tế khí cổ có giá trị như bàn thờ, hương án, long ngai, bài vị, đại tự, câu đố…có giá trị nghệ thuật cao. Đặc biệt, Đền còn lưu giữ 13 đạo sắc gốc hết sức quý giá, minh chứng cho sự tồn tại lâu đời. Năm 2016, đền Mai Bảng được Bộ Văn hoá, thể thao và du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia, đây là niềm vinh hạnh, niềm tự hào của nhân dân vùng biển Nghi Thuỷ.
Đền Yên Lương – Phường Nghi Thủy được xây dựng từ thời Hậu Lê để thờ các vị thần linh có công với nước, tứ vị thánh nương, thờ cá ông, bản cảnh thành hoàng và nhiều vị phúc thần khác.
Vào ngày 12/2 và 3/5 âm lịch hàng năm đền Mai Bảng diễn ra hai lễ hội lớn. Tháng 2 âm lịch người dân tổ chức lễ hội truyền thống đền Mai Bảng. Đây là một hoạt động tâm linh rất riêng của cư dân quanh năm chài lưới, bám biển mưu sinh. Lễ hội truyền thống đền Mai Bảng cũng là dịp để con cháu xa gần cùng tưởng nhớ đến những người đã có công lớn trong việc khai cơ lập làng. Trong lễ hội Đền Mai Bảng, nhân dân Nghi Thủy thường tiến hành lễ hội cầu đinh, cầu ngư. Trước đó, người dân chuẩn bị nhiều lễ vật góp giỗ, phân đội hình rước kiệu, đội hình đánh trống, đội cờ hội….Đặc biệt có sự tham gia của tầng lớp thanh niên trai tráng trong làng, lễ rước, lễ tế được diễn ra một cách trang nghiêm. Nghề nghiệp chính của người dân Nghi Thủy là đánh bắt nên quyết định tín ngưỡng của họ trong việc cầu ngư và mang đậm dấu ấn đặc sắc của vùng miền. Lễ hội đền Mai Bảng mang nhiều giá trị, thấm đượm văn hóa vùng sông nước, có ý nghĩa giáo dục to lớn và truyền lại những điều tốt đẹp cho thế hệ sau. Vì vậy, việc duy trì và tổ chức Lễ hội Đền Mai Bảng có giá trị như một hoạt động mở màn cho mùa du lịch mới tại Cửa Lò .
Lễ hội truyền thống đền Mai Bảng (Ảnh tư liệu)
Cũng trên mảnh đất này, Làng có tên Hoa Duệ năm xưa sau đổi tên làng Yên Ngoại rồi lại đổi sang làng Yên Lương, phường Nghi Thủy ngày nay. Đền Yên Lương được xây dựng từ thời Hậu Lê để thờ các vị thần linh có công với nước, tứ vị thánh nương, thờ cá ông, bản cảnh thành hoàng và nhiều vị phúc thần khác. Phần nội thất của đền nguyên xưa có nhiều câu đối, đại tự và đồ tế khí nhưng do biến cố thăng trầm của lịch sử, bom đạn chiến tranh, giữa gian Trung điện còn lại bức đại tự: “Thánh cung vạn tuế” bằng gỗ. Nhận thấy cần phải xây dựng một ngôi đền để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân trong làng, con cháu làng Yên Lương đã góp công góp của tu sửa nhiều lần nhưng vẫn giữ được nét cổ xưa và mộc mạc vốn có.
Hàng năm tại di tích diễn ra nhiều kỳ lễ trọng như: lễ khai sắc, lễ cầu ngư, lễ Trung Nguyên, lễ khai hạ. Nhưng lễ hội Phúc lục ngoạt diễn ra dịp trung tuần tháng 6 âm lịch là đại lễ đặc sắc, có quy mô lớn nhất và đặc trưng nhất vùng ven biển xứ Nghệ, thu hút đông đảo nhân dân trong vùng và khách thập phương về tham dự. Lễ hội gắn với tín ngưỡng thờ tứ vị thánh nương, hướng về biển của ngư dân trong hành trình mưu sinh và khám phá biển cả. Để xứng tầm với lễ hội quy mô cấp tỉnh và khôi phục lại các giá trị văn hóa truyền thống, từ năm 2017 đến nay, nhiều nghi lễ được các cơ quan chức năng và nhân dân nghiên cứu khôi phục
Cứ 3 năm một lần vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu, lễ hội được tổ chức thu hút hàng vạn người dân địa phương và du khách thập phương tham quan. Phần lễ được tổ chức trang trọng và chu đáo, lễ rước được tổ chức quy mô, bài bản, giàu bản sắc với hàng chục kiệu rước thần của các di tích và các dòng họ trên địa bàn. Phần hội rộn rã, vui tươi với những màn diễn văn nghệ đặc sắc, các trò chơi dân gian độc đáo và hấp dẫn.
Lễ hội Phúc lục ngoạt được tổ chức 3 năm một lần vào các năm Tý, Ngọ, Mão, Dậu ( Ảnh tư liệu)
Ngoài cái giếng nằm trong khuôn viên đền thì làng Yên Lương có 2 cái giếng được ví như hai con mắt của làng. Huyền tích của những chiếc giếng này được những già làng lưu truyền lại, chiếc giếng làng được đào lên thì long mạch phải hướng thẳng vào núi Gươm thì cuộc sống muôn dân mới bình yên, thuận lợi. Giếng là nơi sinh hoạt của làng, mang đến đời sống tâm linh kỳ diệu cho nhân dân. Với những nét đặc trưng truyền thống về lễ hội đền Yên Lương, Sở VHTT Nghệ An và UBND thị xã Cửa Lò đã lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa thể thao và du lịch trao chứng nhận lễ hội đền Yên Lương là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.Việc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là nguyện vọng thiết tha của người dân vùng biển và chính quyền địa phương.
Giếng là nơi sinh hoạt của làng, mang đến đời sống tâm linh kỳ diệu cho nhân dân
Để “vũ trụ trời nam xuân bốn mùa”, thế hệ con cháu làng Mai Bảng, làng Yên Lương đã khắc cốt ghi tâm, họ đến đền làng cung kính cúi lạy trước bài vị các ngài để gửi gắm tất cả những ước mong bình dị nhất, cầu được bình an, khang thái. Người dân nơi đây vẫn bền gan sát cánh vượt qua bao thăng trầm, khó khăn, đấu tranh để giữ gìn những cốt cách của người bản địa cũng như bản sắc văn hóa tâm linh của địa phương. Lễ hội đền Mai Bảng, đền Yên Lương mang dấu ấn đặc sắc đã góp phần bảo lưu các giá trị văn hóa truyền thống, giáo dục lòng yêu nước, đoàn kết cộng đồng, để di sản được bảo tồn và phát huy trong dòng chảy của cuộc sống, làm phong phú và đậm đà bản sắc văn hóa quê hương. Gốc rễ ăn sâu, hoa lá sum vầy, hương vị tốt lành thơm ngát, nhờ hợp khí âm dương tốt lành nên nhanh chóng thịnh vượng phát triển mạnh, dân cư đông đúc, cuộc sống ngày một ấm no, hạnh phúc hơn.
Những tín ngưỡng lâu đời được nhân dân chắt lọc đưa vào cuộc sống tâm linh, tạo thêm niềm tin giúp cộng công dân làng đoàn kết, chung thủy với những tín ngưỡng mà mình đã lựa chọn, nó chắc chắn sinh tồn mãi mãi. Bởi hơn hết, cuộc sống tốt đẹp hôm nay nhờ niềm tin vào sự phù trợ của các vị thần phật đã tạo động lực để con cháu tiếp nối những gì tốt đẹp mà cha ông để lại. “Địa linh mai hòa phượng, thiên báu hữu thành long” nơi mảnh đất địa linh nhân kiệt này, gắn với những câu chuyện thần bí dựa trên niềm tin vào những điều có thật.
Sự thật hàng trăm năm nay, cầu được ước thấy, mảnh đất Nghi Thuỷ ngày càng khởi sắc, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng phong phú hơn. Bước chân vào cõi tích linh thiêng chính là đến để tiếng kêu của cõi lòng trước những thách thức, khó khăn được hóa giải, mong cầu nhiều may mắn, hạnh phúc. Chính vì lẽ đó, ngày nay khi cuộc sống đủ đầy hơn trước thì người dân lại càng có ý thức hơn trong việc góp công góp của để tôn tạo các di tích trên địa bàn để ngày một xứng tầm hơn.
Ngày nay, cùng với sự phát triển đi lên của thị xã du lịch biển, đền Mai Bảng, đền Yên Lương trở thành điểm đến du lịch tâm linh của du khách gần xa khi đến với Cửa Lò. Sự kết hợp đan xen phát triển các loại hình du lịch trở thành xu thế không chỉ ở Cửa Lò mà còn ở các điểm du lịch khác. Du khách khi về đây không chỉ được thưởng ngoạn những phong cảnh của miền sông nước hữu tình mà còn được nâng cao giá trị của đời sống tinh thần.
Ảnh tư liệu
Giá trị của di tích mãi trường tồn với thời gian, như huyết mạch bám rễ ăn sâu trong lòng mỗi người dân bản địa. Bốn mùa hương khói phụng thờ, đất nước thanh bình, trăm họ âu ca, người dân Nghi Thuỷ vẫn hàng ngày nuôi dưỡng, lưu truyền bản sắc văn hóa tốt đẹp của mình để giữ tiếng thơm muôn đời lưu truyền sử sách./.
Nguyễn Hương
