Hoàng Nguyên Cát là một danh y nổi tiếng đã có công làm thuốc, chữa bệnh cứu người, kiên trì tìm tòi nghiên cứu để viết nên bộ sách “Quỳ viên gia học” trong vòng 46 năm, dày hơn 1.000 trang gần 12 tập, tổng hợp những bài thuốc hay và đúc rút kinh nghiệm cách chẩn trị, làm thuốc cứu người, nêu cao y đức của người thầy thuốc ở thế kỷ XVIII. Đây là một công trình y học nổi tiếng không chỉ có giá trị ở thời kỳ ông sống mà còn trở thành những kinh nghiệm nghiên cứu cho ngày nay và mai sau.
Tương truyền, Hoàng Nguyên Cát là cậu bé thông minh, lanh lợi, thích hiểu biết, tính chịu khó nên ông sớm trở thành một trong những học trò giỏi, thuộc làu kinh sách trong vùng. Năm 21 tuổi, ông đi thi lần đầu và đỗ Hiệu sinh. Ở vào hoàn cảnh lúc bấy giờ nhiều trai làng như ông đã tiếp tục chuyên tâm đèn sách đi thi để làm quan mong có một cuộc sống sung sướng, nhàn hạ nhưng đối với ông, ông lại suy nghĩ khác vì ông cho rằng học để làm quan không khó nhưng học để làm người có ích cho dân, cho nước mới là điều khó hơn.
Từ suy nghĩ đó ông đã không ngần ngại khó khăn mà quyết tâm đèn sách nghiên cứu về Đông y. Ông lần dò khắp nơi để tìm thầy, thu thập các bài thuốc hay có trong dân gian, các lang y để chữa bệnh. Tấm lòng thương dân, tận tụy vì nghề đã giúp ông cứu chữa được nhiều người bị bệnh hiểm nghèo ở Vạn Lộc và vùng phụ cận thời bấy giờ. Có thể nói rằng Hoàng Nguyên Cát là con người xứ Nghệ chân chính. Ông là nhà nho, lương y nghèo nhưng rất tài hoa. Sống trong xã hội phong kiến đầy đói nghèo, bất công nhưng Hoàng Nguyên Cát đã quyết tâm vượt mọi khó khăn để phấn đấu đưa bản thân mình từ một thầy thuốc bình thường trở thành danh y nổi tiếng.
Để giữ gìn, kế thừa, phát huy y học cổ truyền Việt Nam, ngày 07/5/2020 UBND Tỉnh Nghệ An đã ra Quyết định số 1409/QĐ-UBND “Về việc phê duyệt danh mục nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh thực hiện năm 2020 ( đợt 2) và năm 2021( đợt 1)” cho thực hiện đề tài: “ Nghiên cứu thân thế, sự nghiệp của Danh y Hoàng Nguyên Cát và các bài thuốc từ bộ sách “ Quỳ viên gia học” đưa vào sử dụng trên địa bàn tỉnh Nghệ An” với mục tiêu đánh giá được thân thế, sự nghiệp của Danh y Hoàng Nguyên Cát trong sự nghiệp y tế ở thế kỷ 18 cũng như hiện nay và các bài thuốc từ bộ sách “ Quỳ viên gia học” góp phần khẳng định vai trò của đông y trong nền y học dân tộc.
Sáng ngày 29/7/2020 Đại diện Hội Đông y tỉnh Nghệ An có ông Hoàng Văn Hảo – chủ tịch Hội và ông Trần Khánh Hoành – Phó chủ tịch hội đã về làm việc với đại diện con cháu trong dòng họ Hoàng tại nhà thờ họ ở khối 1 phường Nghi Tân để triển khai nội dung công việc của đề tài, cụ thể: dòng họ cung cấp các tài liệu liên quan đến danh y Hoàng Nguyên Cát và tập sách “Quỳ viên gia học” để chủ nhiệm đề tài có cơ sở để nghiên cứu, đánh giá thân thế, sự nghiệp của danh y Hoàng Nguyên Cát và tầm quan trọng của bộ sách tập sách “Quỳ viên gia học”. Đồng thời, dịch sang chữ quốc ngữ, đề xuất các giải pháp sử dụng các bài thuốc từ bộ sách này và hoàn thiện được hồ sơ để tổ chức hội thảo khoa học nhằm đánh giá tầm quan trọng của bộ sách “Quỳ viên gia học” trong nền y học hiện nay./.
Nguyễn Thị Quỳnh Ngân
