Cửa Lò có những đặc trưng văn hóa của vùng sông nước xứ Nghệ. Đất đai cằn cỗi, người dân phải vươn ra biển để kiếm sống. Khí hậu khắc nghiệt, chiến tranh liên miên, lại ở vị trí đầu sóng ngọn gió đã hun đúc nên khí chất con người Cửa Lò: kiên cường, ngang tàng, quyết liệt mà lãng mạn, ân tình, chắt chiu mà hào sảng, tràn đầy sức sống. Nơi đây đã sản sinh ra những nhân tài xuất sắc trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, văn hoá được đúc kết “văn giành đỉnh bút, võ chiếm đề đao” như Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí, Thái uý Quận công Nguyễn Sư Hồi, Hoàng giáp Phạm Nguyễn Du, Hương cống Phùng Thời Tá, đô đốc Phùng Phúc Kiều, Bằng quận công Nguyễn Hữu Chỉnh, Chánh ngự y Phạm Văn Dụ, danh y Hoàng Nguyên Cát…
Bao mồ hôi và xương máu con người Nghi Lộc đã đổ xuống mảnh đất này để có một Cửa Lò hôm nay với những di tích lịch sử linh thiêng, những danh lam thắng cảnh đẹp, cổ kính với những trầm tích văn hoá vô giá. Những tên sông, tên núi độc đáo đã ghi dấu những trang sử oai hùng, những truyền thống anh hùng, bất khuất, hiếu học của bao thế hệ: Núi Cờ, núi Voi, núi Mão, núi Áo, núi Kiếm, hòn Thỏi Mực, núi Bảng, núi Lò (Lô Sơn)…
Cửa Lò còn có những địa danh mang vẻ đẹp văn hóa độc đáo như bán đảo Lan Châu, đảo Mắt, đảo Song Ngư, chùa Lô Sơn, đền Vạn Lộc, cùng với nhiều lễ hội độc đáo như Lễ hội du lịch sông nước Cửa Lò, Lễ hội đền Vạn Lộc, Lễ hội cầu ngư, Lễ hội đền Mai Bảng, đền Yên Lương… Mảnh đất này còn lưu giữ nhiều truyền thuyết li kì, nhiều phong tục, tập quán riêng… cả một kho tàng folklore vô tận.
Bãi tắm Cửa Lò là một trong những bãi tắm lý tưởng của Việt Nam. Các sản phẩm từ biển Cửa Lò đã tạo nên nét đặc sắc của văn hóa ẩm thực Cửa Lò với các món ăn đặc sản như: mọc cua biển, ghẹ hấp me, cá giò bảy món, các món chế biến từ mực (mực rim, mực trộn tép bưởi, mực nhồi thịt rán, chả mực, mực luộc, mực nháy nướng…). Cửa Lò cũng đã có một số sản phẩm lưu niệm làm từ vỏ sò, ốc biển, sao biển, san hô có vẻ đẹp trang nhã, tinh tế, được du khách ưa thích.
Tất cả những điều đó là những tiềm năng lớn để Cửa Lò khai thác, tạo thành những sản phẩm du lịch như du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển, du lịch thể thao, du lịch sinh thái nông nghiệp, du lịch sông nước, du lịch tham quan các di tích, danh thắng, du lịch cộng đồng…
Cửa Lò – Trung tâm du lịch của xứ Nghệ
Từ khi thành lập TX Cửa Lò đến nay, Cửa Lò đã trở thành một trung tâm, một mắt xích quan trọng kết nối những địa danh văn hóa Xứ Nghệ (bao gồm cả Nghệ An và Hà Tĩnh).
Từ Cửa Lò đi ra biển Đông 4km là đến đảo Song Ngư, nơi non xanh nước biếc, có chùa Ngư đã được phục dựng. Phía bắc TX có đền Vạn Lộc, thờ Thái uý Nguyễn Sư Hồi, người đã có công khai phá Cửa Lò, giữ yên mặt bể. Xa hơn nữa có Bãi Lữ, cũng là khu du lịch sinh thái có bãi biển rất đẹp, rồi đến đền Cuông, ngôi đền nổi tiếng linh thiêng thờ Thục An Dương Vương, Công chúa Mị Châu và tướng Cao Lỗ, gắn liền với truyền thuyết về kinh đô Âu Lạc. Từ Cửa Lò đi theo hướng Tây sẽ đến đền thờ Nguyễn Xí, vị khai quốc công thần thời Hậu Lê, rồi đến TP Vinh với rất nhiều di tích, danh thắng như Quảng trường Hồ Chí Minh, Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh, khu lâm viên núi Quyết, đền thờ Hoàng đế Quang Trung. Từ Cửa Lò theo đường ven sông Lam hoặc lên TP Vinh đi theo QL 46 đều đến Nam Đàn, quê hương của danh nhân văn hóa Hồ Chí Minh, chí sỹ yêu nước Phan Bội Châu, nơi có rất nhiều di tích, danh thắng thiêng liêng, đẹp đẽ. Một mắt xích nữa là từ Cửa Lò đi lên phía Tây xứ Nghệ lên hang đá Mặt Trắng (Đô Lương), rừng nguyên sinh Pù Mát (Con Cuông), cột mốc số 0 đường Hồ Chí Minh (Tân Kỳ), cổng trời (Kỳ Sơn)…
Phía bên kia sông Lam là Hà Tĩnh, với những điểm đến mà chỉ nhắc đến tên, cũng đã gợi mở bao điều: Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du; nhà thờ và lăng mộ nhà thơ, Uy Viễn tướng quân Nguyễn Công Trứ; bến Giang Đình; đình Hội Thống; đền Chợ Củi; bãi biển Thiên Cầm; Ngã ba Đồng Lộc; mộ Phan Đình Phùng; Khu mộ Tổng Bí thư Trần Phú; Cửa khẩu quốc tế cầu Treo, Lạc Xao (Lào)…
Chỉ phác thảo vài nét như vậy, đã thấy tiềm năng bề thế của loại hình du lịch tham quan các di tích lịch sử, văn hoá, danh lam thắng cảnh ở Cửa Lò. Với lợi thế là một khu du lịch tắm biển, nghỉ dưỡng nổi tiếng, thu hút rất đông du khách, Cửa Lò giúp nhiều người ở các địa phương khác biết đến văn hóa xứ Nghệ. Và cũng chính văn hóa xứ Nghệ, với những tiềm năng rất lớn, sẽ tăng thêm sức hấp dẫn cho du lịch Cửa Lò, nếu biết cách đầu tư, khai thác.
Trong Nghị quyết Số 12/NQ.TU ngày 30 tháng 7 năm 2002 của BTV Tỉnh uỷ Nghệ An về phát triển du lịch Nghệ An thời kỳ 2002 – 2010 đã xác định tầm quan trọng của du lịch Cửa Lò: “Tập trung đầu tư nhanh các khu du lịch trọng điểm, liên kết thành các tuyến du lịch hấp dẫn gồm: Cụm Cửa Lò – Nghi Thiết – Hòn Ngư, Lan Châu; cụm Vinh (gồm các công viên, lâm viên núi Quyết, vùng du lịch sinh thái Sông Lam – Bến Thuỷ – Hưng Hoà), quần thể Kim Liên – Nam Đàn, rừng quốc gia Pù Mát, cụm di tích lịch sử – sinh thái Cờn, khu đền Cuông – Cửa Hiền…”.
Đến nay, Cửa Lò đã liên kết với 50 đơn vị lữ hành, hình thành nên các tour, tuyến du lịch như: Cửa Lò – Đảo Ngư, Cửa Lò – Khu Du lịch sinh thái Bãi Lữ, Cửa Lò – Vinh – Khu DT Kim Liên, Cửa Lò – Pù Mát, Cửa Lò – đền Củi – Thiên Cầm (Hà Tĩnh), Cửa Lò – Cửa khẩu Cầu Treo – Lạc Xao, Cửa Lò (Việt Nam) – Lào – Thái Lan
Các tuyến xe buýt từ Cửa Lò đi TP Vinh – Nam Đàn – Cầu Bến Thuỷ – Nghi Xuân (Hà Tĩnh) và các địa bàn trong tỉnh được tăng cường, giúp du khách dễ dàng đến các địa điểm yêu thích. Các phương tiện đường thuỷ cũng đáp ứng được một phần nhu cầu du lịch sông nước của du khách.
Các tour – tuyến du lịch làm tăng thêm sức hấp dẫn cho du lịch Cửa Lò, tăng thời gian lưu trú của khách, đặc biệt là đã tạo nên sự kết nối, giao lưu, lan tỏa của văn hóa xứ Nghệ đối với đồng bào cả nước và du khách quốc tế.
Du lịch Cửa Lò – Vẫn còn nhiều việc phải làm
Tuy nhiên, so với tiềm năng văn hóa xứ Nghệ, thì số lượng các tour – tuyến du lịch từ Cửa Lò đi các địa danh văn hóa, thắng cảnh còn ít, hoặc chưa đa dạng. Chưa có các tour du lịch đến các làng nghề truyền thống, những làng văn hóa thuần dân tộc… Khâu liên kết trong tổ chức hoạt động du lịch còn chưa chặt chẽ, nhuần nhuyễn nên chưa có nhiều dịch vụ trong các tour – tuyến, thời gian của các tour thường ngắn. Hầu như khách chỉ được chở đến các di tích, ngắm nghĩa, chụp ảnh, ăn uống, mua đồ lưu niệm…rồi về. Những công ty lữ hành, những người làm du lịch chưa tạo ra được dấu ấn đặc biệt cho các tour, mà đây mới là cái du khách cần, mới đáng giá. Loại hình du lịch cộng đồng, vốn có sức hấp dẫn rất lớn đối với du khách, lại còn đang ở mức độ sơ khai. Những đặc sản, thế mạnh của văn hóa xứ Nghệ như dân ca Nghệ Tĩnh lại chưa được đầu tư, khai thác đúng mức để phục vụ du lịch.
Cửa Lò vẫn còn thiếu một đội ngũ làm du lịch am hiểu về văn hóa xứ Nghệ, có tình yêu, lòng đam mê và biết cách khai thác các giá trị văn hóa quê hương phục vụ du lịch. Cửa Lò vẫn chưa tổ chức nghiên cứu tâm lý, thị hiếu, nhu cầu của du khách đối với loại hình du lịch văn hóa để đề ra các giải pháp đầu tư, khai thác.
Trong tương lai, khi trở thành TP du lịch biển, Cửa Lò càng có vị trí đặc biệt trong bản đồ văn hóa xứ Nghệ. Cửa Lò có một vai trò quan trọng trong quá trình giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa quê hương. Hiện TX Cửa Lò đang cố gắng nâng hàm lượng văn hóa trong hoạt động du lịch, và đây là một hướng đi đúng. Để làm được điều đó, lại trở về những vấn đề có tính chất kinh điển, đó là nâng cao tính chuyên nghiệp và tăng cường tính liên kết trong tổ chức các hoạt động du lịch. Đây là một hành trình dài, đầy thử thách nhưng nếu định hướng đúng và có quyết tâm, chắc chắn Cửa Lò sẽ thành công.
Theo: Quang Đại -Tạp chí văn hóa Nghệ An
